دستورالعمل ارائه خدمات روان¬شناختی در بحران کوئید 19 در سطح نیروهای مسلح توسط انجمن تدوین گردید
گروه خبر- کمیته اطلاع رسانی علمی انجمن علمی روانشناسی نظامی ایران زیر نظر دبیرخانه انجمن نسبت به تدوین دستورالعمل ارائه خدمات روانشناختی در بحران کرونا در سطح نیروهای مسلح اقدام نمود.
این دستورالعمل بر اساس مرور آخرین مقالات و تجارب علمی در کشورهای مختلف بویژه کشور چین و بر مبنای متون علمی مدیریت در بحران تدوین گردیده است.
متن کامل این دستورالعمل به شرح زیر می باشد:
با توجه به شیوع ویروس کوئید 19 (کرونا) در کشور در دوره شیوع و گسترش این بیماری، از نظر روانشناختی مداخله در بحران برای کلیه افراد از جمله بیماران، کادر پزشکی، افرادی که با مبتلایان در تماس نزدیک و مستقیم بوده‌اند، افراد در مناطق آلوده به ویروس و همچنین عموم مردم ضروری است. در این زمینه آنچه از اهمیت برخوردار است نحوه ارائه این نوع مداخلات می باشد که باید به گونهای اثربخش و مبتنی بر راهنماهای علمی صورت گیرد. درصورت عدم رعایت موازین بهداشتی – پزشکی و عدم توجه به راهنماهای مبتنی بر شواهد علمی، ارائه این نوع خدمات میتواند منجر به پیامدهای نامطلوب از جمله ابتلای روانشناسان و مشاوران و خانواده های ایشان، مراجعین و خدمات گیرندگان به ویروس گردد و همچنین بجای اثربخشی در آرامش روانی به نوعی خود منجر به ایجاد اضطراب و استرس گردد.
در این راستا اعضای هئیت علمی کار گروه بهداشت روانی ستاد کل نیروهای مسلح آقایان دکتر سید حسین سلیمی، دکتر پرویز دباغی، دکتر علی شیخالاسلامی و دکتر امیر محسن راهنجات طی مطالعه مقالات علمی دو ماه اخیر بر اساس تجربیات کشور چین استخراج شده از سایت پژوهشی الزویر، نکاتی را به شرح ذیل در زمینه نحوه ارائه مداخلات روانشناختی در بحران کرونا تهیه نمودهاند که رعایت آنها میتواند در ارائه هر چه بهتر خدمات روانشناختی توسط تیمهای مداخلات سلامت روان، روانپزشکان، روانشناسان و مشاوران نیروهای مسلح مثمرثمر باشد:
1- بر اساس مطالعات و پژوهشهای مبتنی بر شواهد علمی، جمعیت تحت تأثیر کوئید 19 به 4 سطح تقسیم می شوند:
سطح 1: بیماران دارای علائم شدید کوئید 19، کارکنان پزشکی که در خط مقدم فعالیت می‌کنند، محققان و کارمندان کادر درمان.
سطح 2: بیماران مبتلا به علائم خفیف کوئید 19، افراد در تماس نزدیک با بیماران، بیماران مشکوک یا بیماران مبتلا به تب که برای معالجه به بیمارستان میآیند.
سطح 3: افراد مرتبط با جمعیت سطح اول و دوم مانند اعضای خانواده آنها، همکاران و یا دوستان. امدادگرانی مانند فرماندهان، کارمندان اداری یا داوطلبان.
سطح 4: افراد در مناطق با شیوع بالا، گروه‌های مستعد بیماری مانند سالمندان، با سیستم ایمنی پایین و یا عموم مردم.
تلاش‌های فعلی برای مداخلات روانشناخی برای جمعیت‌های سطح اول و دوم، پشتیبانی از راه دور 24 ساعته (از طریق تلفن، اینترنت و…) میباشد و برای جمعیت سطح سوم و چهارم پشتیبانی از راه دور (از طریق تلفن، اینترنت) به صورت 7 ساعت از 24 ساعت میباشد.
2- برای دستیابی به اقدامات مؤثر روانشناختی، رویکرد مداخلات از راه دور که در بالا ذکر شد، لازم است و در عین حال باعث به حداقل رساندن خطرات ناشی از سرایت بیشتر در وضعیت اپیدمی می‌شود. با این حال، در اقدامات مشاوره از راه دور کاستی‌های قابلتوجهی وجود دارد، زیرا فاقد داده‌های تاریخچه پزشکی، داده‌های روان‌سنجی، زبان بدن و مشاهده مداوم موثر است و این نوع مداخلات فقط باید در شرایط استثنایی مانند شیوع فعلی کوئید 19 به عنوان پشتیبان اضطراری موقت استفاده شود. بر این اساس با تاکید زیاد ارائه هرگونه مداخله مستقیم روانپزشکان و روانشناسان در بیمارستانهای شهری و صحرایی در شرایط فعلی غیرضروری و غیرعلمی میباشد.
3- به لحاظ پزشکی بیماران بستری و ترخیص شده تا مدتی نیاز به استراحت دارند و از توانایی لازم برای رواندرمانی یا مشاوره طی جلسات 45 دقیقه تا یک ساعت را ندارند و انجام این نوع مداخلات میتواند روند درمان آنها را با مشکلات جدی مواجه نماید. بنابراین ارائه هر گونه مداخله روانشناختی مستقیم و چهره به چهره پس از پایان بحران و در شرایط گذر از بحران با اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است و قبل از آن ضرورتی ندارد.
4- یکی از مهمترین کارهای اثربخش ساختار سلامت روان در نیروهای مسلح تهيه دفترچهها، برشورها، پمفلتها به صورت چاپی یا آنلاین جهت حفظ سلامت روان براي کارکنان و خانوادههای نظامی و عموم مردم در مورد چگونگي مقابله با استرس، اضطراب و ساير مشكلات روانشناختي در بحران کرونا بر اساس مقالات علمی و مبتنی بر شواهد علمی مورد تایید مراکز دانشگاهی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور میباشد. در همین حال، روانشناسان و روانپزشکان برای به اشتراک گذاشتن راهکارهای مقابله با استرس روانی ناشی از بحران کرونا میتوانند از بسترهای آنلاین استفاده کنند. به عنوان مثال کارشناسان بیمارستان ششم دانشگاه پکن که میزبان مرکز ملی تحقیقات بالینی روانپزشکی و اختلالات روانی است، پیشنهاداتی را برای عموم مردم برای مقابله با استرس روانی ارائه داده‌اند، مانند ارزیابی کردن صحت اطلاعاتی که مردم به دست می‌آورند و این کارشناسان همچنین استفاده از سیستم های خدمات روانشناختی، به ویژه مشاوره تلفنی و اینترنتی را برای کادر درمان، بیماران، اعضای خانواده آنها و عموم مردم پیشنهاد کردهاند. یا به عنوان مثال دیگر یک حساب کاربری عمومی در WeChat به نام Know Yourself ایجاد شده است که یک کانال برای کادر درمان، بیماران و اعضای خانواده بیماران است که در آن میتوانند با اعضای تیم روانشناختی گفتگو کنند برای کمک به کاهش ترس و اضطراب بیماری و….
لذا راه اندازی خطوط تلفنی مشاوره و یا دسترسی از طریق فضای مجازی بصورت آنلاین به روانشناسان و مشاوران می تواند در دستور کار نیروها قرار گیرد.
5- از طرف دیگر مراکز سلامت روان در سطح نیروهای مسلح میتوانند با تهیه دستورالعملهایی برای فرماندهان به ترویج مداخلات روانشناختی اثربخش در مدیریت ترس و اضطراب بحران کرونا از طریق خدمات مشاورهای تلفنی و آنلاین کمک نمایند.
6- مدیریت بهداشت روان هر نیرو میتوانند از اعضای هئیت علمی روانپزشک و روانشناس خود به صورت سوپروایزر آموزشی در تهیه پمفلتها، بروشورها، نشریهها چه به صورت چاپی و چه به صورت آنلاین و مجازی استفاده نمایند.
7- لازم است کلیه خدمات روانشناختی حضوری غیر ضروری و غیر اورژانس در سطح نیروها تا پایان مرحله بحران متوقف و موارد ضروری نیز در صورت وجود شرایط بصورت تلفنی و آنلاین انجام شود و در صورت عدم وجود امکانات مشاوره تلفنی و آنلاین بصورت کاملا ایمن و با رعایت کلیه استانداردهای بهداشتی و استفاده از ادوات و تجهیزات ایمنی استاندارد صورت پذیرد و متولیان سلامت باید تمامی ملزومات را برابر استانداردهاي مقرر در اختیار گروههاي ذینفع و ارائه کنندگان خدمات سلامت روان قرار دهند.
لازم به ذکر است هر گونه خروج از رویه فوق علاوه بر ناکارآمدي خدمات ارایه شده موجبات بیماري هر دو طرف ارائه دهنده و دریافت کننده خدمات را فراهم آورده و به افزایش شیوع بیماري منجر خواهد شد.